Hà Nội Giữa lòng thủ đô Hà Nội sôi động, Văn Miếu Quốc Tử Giám hiện lên như một di tích lịch sử Hà Nội tiêu biểu, nơi lưu giữ tinh hoa giáo dục Nho học phương Đông và là trường đại học đầu tiên của Việt Nam. Không chỉ là điểm đến văn hóa, nơi đây còn là biểu tượng trường tồn của tinh thần hiếu học và tôn vinh hiền tài trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc.
1. Tổng quan về Văn Miếu Quốc Tử Giám
Nằm tại số 58 Quốc Tử Giám, quận Đống Đa, Văn Miếu được xây dựng năm 1070 dưới triều vua Lý Thánh Tông, ban đầu là nơi thờ Khổng Tử – nhà hiền triết vĩ đại của văn hóa Nho giáo. Sáu năm sau, vào năm 1076, vua Lý Nhân Tông cho lập thêm Trường Quốc Tử Giám – nơi đào tạo con em quý tộc, sau đó mở rộng cho cả dân thường có năng lực.
Với hơn 950 năm tồn tại, Văn Miếu Quốc Tử Giám không chỉ là một quần thể kiến trúc cổ kính mà còn là một địa điểm du lịch nổi tiếng ở Hà Nội, được xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt.
2. Lịch sử hình thành và phát triển
Văn Miếu Hà Nội được xây dựng trong bối cảnh Đại Việt đang củng cố nền độc lập, nhà Lý hiểu rõ vai trò quan trọng của giáo dục trong việc phát triển quốc gia. Tại đây, nhiều nhân tài kiệt xuất như Chu Văn An, Mạc Đĩnh Chi đã học tập, giảng dạy và cống hiến cho triều đình.
Đặc biệt, dưới triều Lê Thánh Tông, Quốc Tử Giám bước vào thời kỳ hoàng kim. Nhà vua cho dựng bia tiến sĩ khắc tên người đỗ đạt, nhằm khuyến khích học tập, trọng dụng nhân tài. Hiện còn 82 tấm bia tiến sĩ, được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thế giới, lưu danh 1307 vị tiến sĩ qua các kỳ thi từ năm 1442 đến 1779.
3. Kiến trúc độc đáo – Nơi giao thoa giữa học thuật và tâm linh
Toàn bộ quần thể Văn Miếu Quốc Tử Giám có diện tích hơn 54.000m², được chia thành 5 khu vực chính, bố trí đăng đối theo trục Bắc – Nam, mang đậm phong cách kiến trúc cổ Hà Nội kết hợp hài hòa yếu tố phong thủy.
3.1. Hồ Văn
Khu vực đầu tiên dẫn vào Văn Miếu là Hồ Văn (xưa gọi là hồ Minh Đường). Hồ tượng trưng cho “thủy” – nguồn gốc của sự sống và trí tuệ. Giữa hồ có gò Kim Châu – nơi xưa kia các nho sinh tụ họp làm thơ, bàn luận học thuật.
3.2. Văn Miếu Môn
Văn Miếu Môn – cổng tam quan dẫn vào Văn Miếu – được xây ba cửa, trong đó cửa giữa cao lớn, hai tầng, phía trên đắp ba chữ Hán “文廟門”. Trước cổng là tứ trụ và bia Hạ Mã, nơi xưa kia quan lại, dù chức cao vọng trọng, cũng buộc phải xuống xe ngựa mà đi bộ qua – cho thấy sự tôn nghiêm tối thượng của chốn học đạo.
3.3. Khu Đại Trung Môn
Từ cổng chính Văn Miếu Môn bước vào, du khách sẽ đến khu vực đầu tiên gọi là khu Nhập đạo – không gian mở đầu cho hành trình hướng về đạo học. Đi tiếp theo trục chính là cổng Đại Trung Môn, nằm giữa hai cổng nhỏ: Thành Đức Môn ở bên trái và Đạt Tài Môn ở bên phải, tượng trưng cho phẩm chất và tài năng của người học.
3.4. Khuê Văn Các
Nổi bật giữa quần thể là Khuê Văn Các – công trình được xây dựng vào năm 1805, biểu tượng văn hóa chính thức của du lịch Hà Nội. Với thiết kế 4 trụ gạch, tầng gác gỗ, mái ngói cong, giữa treo khánh đồng, nơi đây thể hiện ánh sáng của ngôi sao Khuê – biểu trưng cho sự học, cho khát vọng vươn tới tri thức.
3.3. Khu nhà bia tiến sĩ
Khu vực tiếp theo là nơi đặt bia tiến sĩ – mỗi tấm bia được đặt trên lưng rùa đá, biểu tượng cho sự bền vững. Nội dung bia không chỉ ghi danh tiến sĩ mà còn thể hiện tư tưởng, triết lý giáo dục sâu sắc qua từng thời kỳ.
3.4. Khu thờ Khổng Tử và các bậc hiền triết
Đi sâu vào trung tâm di tích là khu vực thờ Khổng Tử, Tứ Phối và các danh nho phương Đông. Không gian nơi đây trang nghiêm, linh thiêng, phản ánh mối quan hệ mật thiết giữa giáo dục và tín ngưỡng Nho giáo trong xã hội phong kiến.
4. Trải nghiệm văn hóa và hoạt động giáo dục
Ngày nay, Văn Miếu Quốc Tử Giám không chỉ là nơi tham quan mà còn là địa điểm tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, giáo dục di sản hấp dẫn, truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ.
4.1. Xin chữ đầu năm tại Văn Miếu Quốc Tử Giám
Vào dịp Tết Nguyên Đán, Văn Miếu trở thành nơi xin chữ đầu năm nổi tiếng. Người dân đến đây để cầu mong may mắn, thành công trong học tập và sự nghiệp. Những ông đồ viết chữ Hán, chữ Nôm bằng bút lông là hình ảnh đẹp gắn liền với truyền thống lễ hội khai bút lâu đời.
4.2. Lễ tuyên dương học sinh giỏi, thủ khoa
Hằng năm, Thành phố Hà Nội tổ chức lễ vinh danh thủ khoa các trường đại học ngay tại Văn Miếu. Đây là cách tri ân và tiếp nối truyền thống trọng hiền tài từ thời cha ông.
4.3. Hoạt động trải nghiệm, giáo dục Nho học
Nhiều chương trình giáo dục di sản dành cho học sinh, sinh viên được tổ chức tại đây, từ học viết chữ Hán, tìm hiểu khoa cử, đến trò chơi dân gian giúp thế hệ trẻ hiểu hơn về truyền thống hiếu học của người Việt.
5. Thông tin tham quan cần biết
Văn Miếu sẽ mở cửa từ 7:30 – 17:30, vào mùa đông sẽ là từ 8:00 – 17:00.
Giá vé tham quan Văn Miếu Quốc Tử Giám:
- Người lớn: 30,000VNĐ
- Học sinh, sinh viên: 15,000 VNĐ (cần thẻ học sinh, sinh viên)
- Người khuyết tật nặng hoặc người cao tuổi: 15,000 VNĐ (cần CMND/CCCD và là công dân Việt Nam từ 60 tuổi trở lên)
Cùng Tuốtz khám phá thêm nhiều địa điểm kỳ thú khác ở Việt Nam nhé!